>>Idazten hasi zinen garaietara joango gara. 12 urterekin aurkitu omen zenuen literatura.  Nolakoa zen orduko Itxaro, zerk bultzatu zuen idaztera?

Hamabi urtetan hizkuntza bat berraurkitu nuen, literatura lehentxeago atzeman nuen, ordurako poesia mukizu batzuk idazten nituelako jadanik frantsesez. Hizkuntza, erran nahi dut euskara eta ordutik euskara landu dut etengabe, orain ene idazteko mintzaira dela aitor dezakedalarik. Garai haietan oso gazte isila eta bakartia nintzen, introbertitua nolabait eta idaztea zen enetzat adierazteko bide bakarra.

>> Oragarre, Paue, Paris, Maule, Baiona... bizileku asko izan dituzu. Zure nomada izaera aitortu duzu. Leku aldaketa hauek zure literatura elikatu al dute?

Bai noski, leku askotan bizitzeak ase du ene literatura gosetia. Leku guztietako paisaiak eta giroak sartu ditut testuetan, gehienbat Amaia Ezpeldoien sailean Paris eta Maule azaltzen direla, azken nobelan Baiona eta Bilbo haluzinatuak azaltzen diren arren. Literatur zaletasunak noranahi segitu nau eta beti iruditu zait, salbatzen ninduela, nomada libre egoera horretan, ene baitako ariadnaren haria bezala zela. Hala izaten jarraitzen du.

>> Eta postari lanak, badu funtziorik edo eraginik zure idazketan?

Lanak ere bai badu eraginik idazten ditudan testuetan, batetik denboraren aldetik eta bestetik gaien partetik. Laneko egoera asko aipatzen ditut, ene pertsonaiak lanean ari dira eta behe mailako lanetan batez ere: nekazari, langile arrunt, langabetu, etxegabe etab. Postari izateak azkenik bizibidea, beraz idazteko libertatea segurtatzen dit, batzutan nazkagarri zaidan arren, testu baten uztea eta lanera joatea.

>> Eleberria, poesia, itzulpena, kantagintza, saiakera. Literaturaren alor ugari landu dituzu. Landu nahi zenukeen beste generorik baduzu? Nobela historikoa? Zuk historia ikasketak egin dituzu?

Gehienbat eleberria eta olerkigintza landu ditut, saiakera noiztenka, artikulugintza ardura. Gustatzen zait formatuen aniztasuna, zenbaitetan testu luzeak egitea, beste batzutan bi mila karakteretakoa. Nahikoa ezinegona naiz eta neurriz kanbiatzea, gaiez bezala, maite dut. Kantarientzat idazteak loriatzen nau, musikak
pasionatzen nauelako eta agian musikagile frustratu bat naizelako. Historia ikasi nuen eta ez dut baitezpada nobela historikoaren generoa jorratzearen beharrik, ene nobelak aski histerikoak direlako. Historizatzen ditut gertakariak eta egoerak, urte, leku eta mende zehatzetakoak dira.

>> Irakurle obsesionatua zara. Hizkuntza bat ikasi zenuen hizkuntza jakin horretan idazten zuten autore batzuk irakurri ahal izateko. Zer ematen dizu irakurketak?

Bai, nahiz eta azken urteotan gure klasikoak berrirakurtzeari ekiten diodan gehienbat. Hizkuntza baten ikastea enetzat, goizero hogeita hamar minutuz, zoramen bat da. Halatan grekerara hurbildu nintzen, Greziako antzerki eta testu zaharrak hizkuntza horretan dastatzeko eta ondotik alemanerari uztartu nintzaion, Rheins haraindiko poeta erraldoiak alemaneraz irakurtzeko. Orain korsikeraz jabetzeko gogoz nago, ez dakit astia ukanen dudan, ordea. Baina saiatuko naiz.

Ainara Maia eta Itxaro Borda

>> Eta idaztea nola bizi duzu?

Idazteak bizi nau eta bizitzak idazten nau. Enetzat hartzen dudan hatsa bezain garrantzitsua da idaztea. Iruditzen zait bizitzan ez dudala besterik egin, idatzi, idatzi, behin duela hogei urte alaba bat munduratu eta berriz idatzi.

>> Ironia eta ezkortasuna dira zure literaturaren ezaugarrietako bi. Zenbateraino eragin du zure inguruneak estilo hori markatzen?

Ironia bai, irri eginarazteko egoerak asmatu ditut. Uste dut, ezkortasunarekin batera, hori iparraldeko literaturaren ezaugarrietarik bat dela. Eta ez da ezkortasun soila, ingurunea ez dugu bereziki alaia eta horrek testuen edukia baldintzatzen duke. Luzaz pentsatu dut urgentziaz idazten nuela, bihar bertan hizkuntzarekin batera desagertu banintza bezala. Gaurkoan, muga urrunago dudala nabaritzen eta agian orain dut muga hura hurbilen. Ez dakit.

>> Maiatz aldizkariaren sorreraren lekuko izan zinen. Orain argizaiola saria emango diote taldeari. Nola hartzen duzue sari hau?

Sari hau hogeita bost urteko etengabeko lan baten onarpenaren ikur bezala hartu dugu, abentura kolektibo gatazkatsu eta eder baten lekuko gisa. Maiatz aldizkariaren sorreran nengoen eta kasik zenbaki guztietan agertzen dira bereziki Maiatzentzat izkiriaturikoak. Itzulpen asko egin dut aldizkariaren aitzakiaz, ikerketa literario zenbait, bai eta literatura hutsa ere.

>> Maiatzek hasiera hartan zituen helburuak bete al ditu?


Bai, bete ditu. Eta helburu haiek betetzen jarraitzeko asmoa dugu, hau da laborategi edo plaza bat izaten, hasi berriak edo argitaletxerik aurkitzen ez duten idazleentzat. Halaber idazlearen izaera bermatzen, iparraldean bederen literatura idazlea ardura debaldetzat hartu delako. Maiatzi esker, iparraldeko luma erabiltzaileek ere, hegoaldekoen antzera, idazlea naiz erratera ausartu daitezke eta hori ez da gutxi.

>> Zer eman dio honek Euskal Herriari eta batez ere Iparraldeari?

Hori, idazlearen figura indartzea eta azkenean, dirurik ematen ez duen arren, serioski kontsideratzea. Euskal Herriko literatura esparru globalean, bestela desagertuko edo zaharkerietan kokaturik geratuko zen iparraldeko literaturarekin kontatu behar delako aldarria. Mayi Pelot, Anton Luku edo Piarres Aintziart nork ezagutuko zituen, Maiatzek ez balitu irakurleengana helarazi?
>> Maiatzen ez ezik, Seaska, Iparraldeko ikastolen elkartean ere buru-belarri aritu zara. Behin bustiz gero hezurretaraino bustitzen den horietakoa al zara?

Bai, halakoa nintzen. Baina 2000. urtean kanpoa eman zidaten eta geroztik bustitzeko partez, aterpean geratzen naiz. Ez dut bilkura bakar batean parte hartu eta %100 Basque nobelan azaltzen diren garai haietako bilkura ondoko zailtasun fikziotuez geroztik, egiazki iparraldeko kultura mundutik bazter nago, kanpo orobat, ene mintzatzeko ahala berreskuraturik.

>> Iparraldea, hegoaldea. Idazle bezala, nola bizi duzu muga hori?

Enetzat, kontrolik ez denean fronteran, mugarik ez da. Maite dut mugaren bi aldeetan ibiltzea, mintzaldi edo poesia irakurraldi bat dela. Azken oporretan sei egunez oinez ibili naiz Bizkaiko kostan eta oroitzapen iluminatua daukat. Gero egia da, erabiltzen dudan hizkuntzaren lokalizazioaren zaintzea gustatzen zaidala, gure etxeko eleak erabiliz, doinuak, idazlea naizen arren; beraz, erabat indibidualista, kolektibo baten ondorengo sentitzen naizelako. Hizkuntza partikularraren bidez sortzen da irakurle partikularrarekiko lotura. Mintzairaren batzea, literaturan bederen, ez da ene xedeetan sartzen.

>> Beste proiekturik baduzu buruan?

Proiektuak baditut beti, izpiritua alha dabilkit taigabe. 2007an Jalgi Hadi Plazara eta Noiztenka poesia bildumak plazaratu nituen eta orain gogoetan pasatzen dut denbora, lan luzeago batera bultza nazakeen sugar baten aiduru bezala.


Eskatuko nioke ea elkarrizketa gogoz ala beharturik egiten didan. Gertatzen zait batzutan, kazetari aspertuekin solasaldiak irutea eta sentitzen dut batetik ene aurrean bortxaz bezala dagoela eta bestetik ni ere ez nago ondo: orduan ene burua masakratzen dut, oso ona naiz horretan.

>> Zer da zuretzat maitemintzea? Eta enamoratzea?

Enetzat berdin dira biak, enamoratzea maitemintzearen lehen urratsa litekeelarik. Adiskide eme batzuek distantzia gehiagorekin ibiltzea aholkatzen didaten arren, zuhurrak baitira berak, esperientziadunak, beti gustatuko zait begi kliska batez enamoratzeko une berezi hori, magikoa zait, amodiozko istorioak gero deboiletan bukatzen baldin bazaizkit ere. Bizitzaren big bang baten antzekoa zait momentua eta ez diot inoiz uko eginen, puntu horretan baitatza poesia ere.

>> Zein da zure unibertsoa? Eta zein doinu jartzen diozu zure uniBERTSO horri?

Ene unibertsoa zein den? Lurraren pare, irekia, pairatua, bozkarioz eta edertasunez betea. Bidaietan bezala, egunero hiruzpalau gauza ikasten ditudala, garatzen doa ene unibertsoa eta gainera adinean joanago eta hesi ideologico gutxiago daukadala konturatzen naiz, unibertso horren dastatzeko, haztatzeko, eskuratzeko, hortaz jabetzeko. Ongi azkenean, norberarengan sinestea, hori baizik ez, eta ez munduaren ikuskera mugatzen diguten fede, anatema eta sasi-sinesteetan.

>> IZAN ZITEKEENA
EZ DA IZAN ZENA;
IZAN ZENA
EZ DA DENA;
DENA
EZ DA IZANEN DENA;
DENA EZ DA DENA! Ala?

Hori guztia aldi berean eta alderantziz, ezta?

>> Eta lapurrari ilargia leihoan ahantzi zitzaion... zer?

Lapurrari beti zerbait ahanzten zaio, maiteminduari bezala. Hobe azkenean, ez baitu lapurrak ilargiaren beharrik, gutxirekin bizitzen ikastekoa du, guk bezala.

>>Galtzea metodo kontua al da?

Gure gizarteetan irabaztea metodo balios gisa aurkeztua denean, galtzeak ez du fama onik. Alta, bizitza osoan galtzen baizik ez dugu: indarrak, kemenak, maitaleak, gurasoak hiltzen direnean. Uste dut galtzearen metodoa barneratzearekin, guhauren higamenaren onartzeko prestatzen garela eta hori da bizitza baten helburua, jakitea zerk mantentzen gaituen zutik, eta ez da milaka gauza!

>> Barren-barrengo orrialdeak nola dituzu: orden batean loturik ala paper solteetan banaturik?

Paper solteetan banaturik bistan dena, paper solte horien kopiak orain bi USB giltzetan dauzkadalarik. Baina memoria ona dut, momentuko bederen eta badakit non ditudan orrialdeak gerora landu nahi ditudalarik.

Sinead O’Connoren Emma’s Song. Nihaurk ere amodiozko kanta ‘eder’ asko idatzi dut, euskal kantariek eskaintzen dituztenak. Behin lanetik etxera nentorrela pentsatzen ari nintzen, Capbretoneko hilketa gogoan nuela, baduela kasik berrogei urte gure herria gerla itsu eta elkor batek larrutzen duela eta nik amodiozko poemak baizik ez nituela idatzi.

>> Zergatik hitz hauek?

Emazte batek emazte bati samurtasunez eskaintzen dizkion hitzak direlako, Sinead’O Connoren ahotsaren fanatikoa naizelako, besteak beste, Madonna, Kd Lang eta Janis Joplin ikaragarri maite baititut halaber.
>> Beste bat…zer, zugabe (alemanez)?

Ja natürlich Zugabe in Deutsch: Madonnaren Ray of Light, Mirwaisen konponketekin. Glücklich, habe ich deutsch ein bisschen gelernt zu deines Fragen antworten können. Nicht wahr?