 |
8.- BERTSOAREN JATORRIAREN BILA
Datu askorik ezean, bertsoaren izenburuko hitz bati erreparatu diot, eta horrek islatzen duen ezaugarri fonetikotik abiatuta saiatu naiz bertsoaren egilea nontarra zen edo nongo euskara zerabilen argitzen.
“Batzubek” hitza hartu dut aztergaitzat. Hain zuzen ere, u + e taldeak ube non ematen duen ikertzen jardun dut.
Gaur egun, oraindik Sakanan1 eta Urrestilla aldean2 esaten dituzte “batzubek” eta horrelakoak.
Egun oso hedadura murritza badu ere, antzina askoz leku gehiagotan erabiltzen zen: Markinan (Mogel, Pray Bartolome3), Donibane Lohitzunen (Tausin, hango auzapeza4 – 1788, Wendworth Webster5), Nafarroako zenbait eskualdetan6 (Etxalar, Sakana, Lesaka, Baztan7), Beterrin eta Azpeitia aldean.
1900. urtean, alegia grabazioa egin zen garaian, Urrestillako Otalastegi baserrian Jose Inazio Etxeberria izeneko bertsolaria bizi zen, gehien bat erlijioari lotutako gaiak lantzen zituena. Bertsolari horrek ez zuen, nire ustez, “Herriyetan batzubek” bertsoa egin, batez ere kontuan hartzen badugu Jose Inazio Etxeberriak sei urte izango zituela 1900. urtean. Askoz litekeenago deritzot ondorengoari:
1831. urtean jaiotako Ramon Artola bertsolari tolosarraren “Sagardoaren graziya eta beste bertso asko” izeneko liburuan (AUSPOA bilduma), “batzubek” hitza agertzen da zenbait bertsotan (esaterako, 29. eta 51. orrialdeetan). Hala ere, “batzuek” hitza ere behin edo behin agertzen da (32. orrialdea). Bertsokerari, gaiari eta besteri atxikita pentsatzekoa da Ramon Artola bera (Pepe Artola bertsolari-idazlearen aita) edo eskualde eta garai beretsuko bertsolari edo bertsogileren bat izan zela bertso honen egilea. Horiexek eta beste ehunka jartzaile izan daitezke bertso horren egile. Zalantza etorkizunak argituko ahal digu!
“Batzubek” hitza hartu dut aztergaitzat. Hain zuzen ere, u + e taldeak ube non ematen duen ikertzen jardun dut.
Gaur egun, oraindik Sakanan1 eta Urrestilla aldean2 esaten dituzte “batzubek” eta horrelakoak.
Egun oso hedadura murritza badu ere, antzina askoz leku gehiagotan erabiltzen zen: Markinan (Mogel, Pray Bartolome3), Donibane Lohitzunen (Tausin, hango auzapeza4 – 1788, Wendworth Webster5), Nafarroako zenbait eskualdetan6 (Etxalar, Sakana, Lesaka, Baztan7), Beterrin eta Azpeitia aldean.
1900. urtean, alegia grabazioa egin zen garaian, Urrestillako Otalastegi baserrian Jose Inazio Etxeberria izeneko bertsolaria bizi zen, gehien bat erlijioari lotutako gaiak lantzen zituena. Bertsolari horrek ez zuen, nire ustez, “Herriyetan batzubek” bertsoa egin, batez ere kontuan hartzen badugu Jose Inazio Etxeberriak sei urte izango zituela 1900. urtean. Askoz litekeenago deritzot ondorengoari:
1831. urtean jaiotako Ramon Artola bertsolari tolosarraren “Sagardoaren graziya eta beste bertso asko” izeneko liburuan (AUSPOA bilduma), “batzubek” hitza agertzen da zenbait bertsotan (esaterako, 29. eta 51. orrialdeetan). Hala ere, “batzuek” hitza ere behin edo behin agertzen da (32. orrialdea). Bertsokerari, gaiari eta besteri atxikita pentsatzekoa da Ramon Artola bera (Pepe Artola bertsolari-idazlearen aita) edo eskualde eta garai beretsuko bertsolari edo bertsogileren bat izan zela bertso honen egilea. Horiexek eta beste ehunka jartzaile izan daitezke bertso horren egile. Zalantza etorkizunak argituko ahal digu!
____________________
1 IBARRA, Orreaga. Euskararen ibilbidea Nafarroan zehar. Legutiano: Infomart argitaletxea, 1999.
2 Hala baieztatu zidan Pako Aristi idazleak.
3 Hona Prai Bartolomek idatzitako esaldi bat, honen guztiaren erakusgarri: "Pekatuco peligruba nai
davenak, nai dau pecatuba".
4 Euskal Testu Zaharrak. Jose Mari Satrustegi. Iruñea: Euskaltzaindia, 1987, I.
5 Euskal ipuinak. Xipri Arbelbide. Donostia: Kriseilu, 1993, 56-57 or.
6 Euskal Testu Zaharrak. Jose Mari Satrustegi. Iruñea: Euskaltzaindia, 1987, I.
7 Bi informazio-iturri:
a) BONAPARTE, Louis Lucien. Bonaparte Ondareko Eskuizkribuak, Iparraldeko goi-
nafarrera. Lehenengo tomoa, Sermoi Bilduma, Erratzuko Dotrina. Bilbo: Deustuko
Unibertsitatea, 1995.
b) SALABURU, Pello. Doktorego-tesia, Baztango hizkeraren gainean idatzia.
 |
