2.- LÉON AZOULAY
 |
- AZOULAY, Léon. Résumé de F. Oloriz: Distribution de l ́indice céphalometrique en Espagne. Bulletins de la Société d ́Antropologie de Paris, 1894, V (4 ser.), 520-524.
– AZOULAY, Léon. Résumé de T. de Aranzadi: Le peuple basque. Etude d ́anthropologie. Bulletins de la Société d ́Antropologie de Paris, 1894, V (4 ser.), 510-519.
“Société d ́Antropologie de Paris” delakoaren kidea, 1890etik 1903ra arte gutxienez. Elkarte hori dagoeneko desagertu da.
Julien Vinson euskaltzale frantsesak (bera ere “Société d ́Antropologie de Paris” delakoaren kidea) laguntza handia eman zion fonografoen inguruko lan honetan. Telesforo Aranzadi ere ezagutu zuen, biak ere “Société d ́Antropologie de Paris” delakoaren kideak zirelako. Gainera, Léon Azoulayk artikuluren bat itzuli zion frantsesera. 1901ean Parisen bizi zen, hain zuzen ere, Rue de l ́Abbè-Groult-eko 72an.
Azoulay deituraz bezainbatean, baten batek hori euskal deituratzat jo lezake, Axulay Ainhoa ondoko muino baten izena dela kontuan hartuta. Baina uste hori duena oker dago, Azoulay abizena judutarra delako. Israelen zenbat Azoulaytar bizi diren ikustea besterik ez dago.
Léon Azoulayren nongotartasunari buruz ez dugu datu bat ere, baina badira arrazoiak Ipar Euskal Herrikoa zela pentsatzeko. Hona hemen nire arrazonamenduaren bost ardatzak:
a) "Sur la constitución d ́un museé phonographique" izenburuko artikulua Dr. L. Azoulay izeneko batek sinatzen du. Beraz, horrek pentsarazten digu museo fonografikoaren eta Parisko Erakusketa Unibertsalean egindako grabaketen bultzatzaile nagusiaren abizenaren lehenengo letra L dela.
b) Societe d ́anthropologie de Paris elkartearen 1901eko bazkide-zerrendan honako bazkide hau agertzen da: Azoulay (Léon), DM". Horrek esan nahi du Parisko grabazioak egin zituenak Léon Azoulay zuela izena eta sendagilea zela ("Doctor en Medicina").
c) Léon Azoulay horrek jatorriz gaztelaniaz idatzitako artikuluen itzulpen-laburpena egin ohi zuen. Hona artikulu horietako bi:
– Résumé de F. Oloriz: Distribution de l ́indice céphalometrique en Espagne. Bulletins de la Société d ́Antropologie de Paris, 1894, V (4 ser.), 520-524.
– Résumé de T. de Aranzadi: Le peuple basque. Etude d ́anthropologie. Bulletins de la Société d ́Antropologie de Paris, 1894, V (4 ser.), 510-519.
d) Bestetik, Léon Azoulay izeneko batek XIX. mendearen bukaeran Ramón y Cajalen lan nagusia ("Les nouvelles idées sur la structure du système nerveus chez l ́homme et chez les vertébres") frantseseratu zuen (http://catalognum.bnf.fr/html/i-full?10684&2&1).
e) Ramón y Cajalen lan nagusi hori frantseseratu zuen Léon Azoulay hori Ipar Euskal Herrikoa eta sendagilea zen. Izan ere, Luis Garatek idatzitako artikulu batean1 honako aipamen hau dago: “(...) de dicho país (Ipar Euskal Herritik) procede el internista Azoulay conocido por la posición de su nombre al explorar cardíacos y por ser el traductor de la obra más extensa de Cajal aparecida en francés”. Ramón y Cajalen lanik luzeena, noski, "Textura del sistema nervioso del hombre y de los vertebrados" izan zen, Azoulayk "Les nouvelles idées sur la structure du système nerveus chez l ́homme et chez les vertébres" frantses izena eman ziona.
Nire hipotesia hauxe da: Societe d ́anthropologie de Paris elkarteko Léon Azoulay hori eta Ramón y Cajalen lan nagusia frantseseratu zuen Léon Azoulay iparretarra gizon berbera zirela, biak ere garai berean bizi izan zirelako, eta lanbide eta izen-deitura berberak zituztelako. Gainera, biek ere gaztelaniatik frantseserako itzulpenak eginak zituzten. Primeran zekiten, beraz, gaztelaniaz, Ipar Euskal Herriko jende askok bezala.
Lapurdin ezagunak dira Azoulaytarrak. Deitura hori duten bi familia gutxienez bizi dira han, bata Baionan eta bestea Biarritzen, biak ere medikuntzari lotuak. Haiekin hitz eginik ere gaiak lehen bezain ilun jarraitzen du; ez dakite nonbait Léon Azoulayren berri. “Ez dakigu ezer, ez dugu ezagutzen” erantzun labur bezain argigarria baizik ezin izan dut jaso haien ahotik. Beraz, alboratu beharrekoa dugu Baiona edo Biarritzeko gaur egungo Azoulaytarren eta harako Léon Azoulay haren artean halako senidetasun-harremanik bazela, inoren oroimena edo esanak zalantzan jartzen hasi nahi ez badugu behintzat.
Lapurdin ez ezik, besteak beste, Biarnon eta Parisen ere badira Azoulaytarrak, hiru eta 278, hurrenez hurren. Deitura hori, bistan denez, ez da batere arrotza Bidasoaz beste aldean. Deituraz harantzagoko argibideak behar dira Léon Azoulay doktorearen jatorriarekikoak argituko baditugu.
____________________
“Société d ́Antropologie de Paris” delakoaren kidea, 1890etik 1903ra arte gutxienez. Elkarte hori dagoeneko desagertu da.
Julien Vinson euskaltzale frantsesak (bera ere “Société d ́Antropologie de Paris” delakoaren kidea) laguntza handia eman zion fonografoen inguruko lan honetan. Telesforo Aranzadi ere ezagutu zuen, biak ere “Société d ́Antropologie de Paris” delakoaren kideak zirelako. Gainera, Léon Azoulayk artikuluren bat itzuli zion frantsesera. 1901ean Parisen bizi zen, hain zuzen ere, Rue de l ́Abbè-Groult-eko 72an.
Azoulay deituraz bezainbatean, baten batek hori euskal deituratzat jo lezake, Axulay Ainhoa ondoko muino baten izena dela kontuan hartuta. Baina uste hori duena oker dago, Azoulay abizena judutarra delako. Israelen zenbat Azoulaytar bizi diren ikustea besterik ez dago.
Léon Azoulayren nongotartasunari buruz ez dugu datu bat ere, baina badira arrazoiak Ipar Euskal Herrikoa zela pentsatzeko. Hona hemen nire arrazonamenduaren bost ardatzak:
a) "Sur la constitución d ́un museé phonographique" izenburuko artikulua Dr. L. Azoulay izeneko batek sinatzen du. Beraz, horrek pentsarazten digu museo fonografikoaren eta Parisko Erakusketa Unibertsalean egindako grabaketen bultzatzaile nagusiaren abizenaren lehenengo letra L dela.
b) Societe d ́anthropologie de Paris elkartearen 1901eko bazkide-zerrendan honako bazkide hau agertzen da: Azoulay (Léon), DM". Horrek esan nahi du Parisko grabazioak egin zituenak Léon Azoulay zuela izena eta sendagilea zela ("Doctor en Medicina").
c) Léon Azoulay horrek jatorriz gaztelaniaz idatzitako artikuluen itzulpen-laburpena egin ohi zuen. Hona artikulu horietako bi:
– Résumé de F. Oloriz: Distribution de l ́indice céphalometrique en Espagne. Bulletins de la Société d ́Antropologie de Paris, 1894, V (4 ser.), 520-524.
– Résumé de T. de Aranzadi: Le peuple basque. Etude d ́anthropologie. Bulletins de la Société d ́Antropologie de Paris, 1894, V (4 ser.), 510-519.
d) Bestetik, Léon Azoulay izeneko batek XIX. mendearen bukaeran Ramón y Cajalen lan nagusia ("Les nouvelles idées sur la structure du système nerveus chez l ́homme et chez les vertébres") frantseseratu zuen (http://catalognum.bnf.fr/html/i-full?10684&2&1).
e) Ramón y Cajalen lan nagusi hori frantseseratu zuen Léon Azoulay hori Ipar Euskal Herrikoa eta sendagilea zen. Izan ere, Luis Garatek idatzitako artikulu batean1 honako aipamen hau dago: “(...) de dicho país (Ipar Euskal Herritik) procede el internista Azoulay conocido por la posición de su nombre al explorar cardíacos y por ser el traductor de la obra más extensa de Cajal aparecida en francés”. Ramón y Cajalen lanik luzeena, noski, "Textura del sistema nervioso del hombre y de los vertebrados" izan zen, Azoulayk "Les nouvelles idées sur la structure du système nerveus chez l ́homme et chez les vertébres" frantses izena eman ziona.
Nire hipotesia hauxe da: Societe d ́anthropologie de Paris elkarteko Léon Azoulay hori eta Ramón y Cajalen lan nagusia frantseseratu zuen Léon Azoulay iparretarra gizon berbera zirela, biak ere garai berean bizi izan zirelako, eta lanbide eta izen-deitura berberak zituztelako. Gainera, biek ere gaztelaniatik frantseserako itzulpenak eginak zituzten. Primeran zekiten, beraz, gaztelaniaz, Ipar Euskal Herriko jende askok bezala.
Lapurdin ezagunak dira Azoulaytarrak. Deitura hori duten bi familia gutxienez bizi dira han, bata Baionan eta bestea Biarritzen, biak ere medikuntzari lotuak. Haiekin hitz eginik ere gaiak lehen bezain ilun jarraitzen du; ez dakite nonbait Léon Azoulayren berri. “Ez dakigu ezer, ez dugu ezagutzen” erantzun labur bezain argigarria baizik ezin izan dut jaso haien ahotik. Beraz, alboratu beharrekoa dugu Baiona edo Biarritzeko gaur egungo Azoulaytarren eta harako Léon Azoulay haren artean halako senidetasun-harremanik bazela, inoren oroimena edo esanak zalantzan jartzen hasi nahi ez badugu behintzat.
Lapurdin ez ezik, besteak beste, Biarnon eta Parisen ere badira Azoulaytarrak, hiru eta 278, hurrenez hurren. Deitura hori, bistan denez, ez da batere arrotza Bidasoaz beste aldean. Deituraz harantzagoko argibideak behar dira Léon Azoulay doktorearen jatorriarekikoak argituko baditugu.
____________________
1 GARATE, Luis. Los estudios de medicina en el País Vasco. RIEV, 378-396. XX. (Reedición facsimil de la que, desde 1907 a 1936, publicó JULIO DE URQUIJO). Aipamena 383. orrialdearen behealdean dago.
 |
