 |
ANNE FRANKEN EGUNKARIA
Erein, 2005 . Itzultzailea: Josu Zabaleta
Zaila egiten da ia mundu guziak ezagutzen duen liburu baten gaineko kritikarik egitea, orrialde asko eta asko bete dituen liburu baten gainean ezer berririk aipatzea. Nork ez du, gutxi-asko, Anne Franken istorioa ezagutzen? Nork ez du, nahiz eta irakurri ez, berak idatzitako egunkariaren berri? Apunte gutxi batzuk emango ditut, memoria freskatzeko besterik ez bada ere: Anne Franken familia judua zen eta, otsoari belarriak ikusi ostean, Frankfurt jaioterritik Holandara mudatu beharra izan zuten, ihesi. Baina 1940. urtean alemanek Holanda hartu zuten eta, bi urte geroago, Anne Frankek bere egunkariari hasiera eman eta egun gutxira, familia osoak ezkutatzea beste erremediorik ez zuen izan. Egunkariaren idazketa 1944an eten zen, era bortitzean eten ere, Franktarrak deportatuak izan baitziren. Otto Frank, Anneren aita, izan ezik, beste guztiak hil ziren. Hasierako orrialde gutxi batzuk kenduta, egunkaria Annek ezkutatuta eman zueneko garaiaren testigantza da, beraz. Esan dugu zaila dela halako liburu bati buruz idaztea; saiatuko gara, hala ere, liburuak eskaintzen dituen hizpide anitzen artean kontu txiki batzuk jorratzen.
Annek hamahiru urte baino ez zuen egunkaria idazten hasi zenean. Pentsa daiteke, hortaz, balio literario handirik gabeko liburu baten aurrean gaudela, oraindik nerabezarora iritsi ez den ume baten apunte bilduma baizik ez dela egunkaria. Baina liburuaren orrialdeetan barrena abiatuz gero, ohartzen gara heldutasun harrigarriarekin idatzitako lana dela, ez dela mugatzen gertaeren edota pertsonen behaketa hutsera, saiatzen baita egoeraren, inguruan duen jendearen eta, noski, bere buruaren analisia egiten. Mariasun Landak prestaturiko sarrera mamitsuan antzeko ideia aipatzen da eta bat nator erabat bere hitzekin: «Hasierako orrietako gertaeren aipamen ia soiletatik, azkenerako gogoeta sakonagoetara, bizitzako galderarik funtsezkoenetara iristen da geldiro-geldiro». Idazteak errealitatea ulertzeko balio dio Anneri, baina baita errealitatetik ihes egiteko ere. Ezkutuan zeramaten bizimodutik urruntzeko aukera ematen zion idazteak, gutxieneko distantzia hartzen zuen egunerokoarekiko. Neurri batean, beste irtenbiderik ez zuelako idazten zuen. Idatzi ala erotu. Eta hala ere, muturreko egoera horretan ez du galtzen alaitasuna, begirada zorrotza, ironiara hurbiltze nahi hori. Orrialde hauetan zehar ez dago literatura egiteko nahi berezirik, zuzen-zuzenean eguneroko bizitzatik edaten duten hitzak dira Annerenak. Horrexegatik du interesa liburuak gazteentzat zein helduentzat, guztiok ere atera diezaiokegu zukua. Bide batez, egunkaria euskaratzeak (itzultzeko erabili den bertsioa, gainera, kanonikotzat hartzen dena izan da) balio dezake eskoletan-eta jazarpenaren testigantza den liburu hau lan-material gisa erabiltzeko.
Betidanik gustuko izan dudan generoa da egunkariarena. Irakurritakoen artean gogoan gordetzeko modukoa da, adibidez, Alejandra Pizarniken “Diarios” liburua. Hala dio bertan: «Si trato de escribir de mí es para conjurarme». Etxekoen artean ere (edo «bizilagunen artean» esan beharko nuke?),Miguel Sanchez-Ostizen egunerokoak ezin utzi aipamenik gabe. Anne Frankek idazle izan nahi zuen nagusitzean. Hori zen bere ametsa eta helburua. Eskola ona da horretarako egunkaria, zeure buruarekin aurrez aurre jartzen zaituen hariketa den heinean, erregulartasunarekin idaztera behartzen zaituen neurrian. Utzi izan baliote, auskalo noraino iritsiko ote zen.
Annek hamahiru urte baino ez zuen egunkaria idazten hasi zenean. Pentsa daiteke, hortaz, balio literario handirik gabeko liburu baten aurrean gaudela, oraindik nerabezarora iritsi ez den ume baten apunte bilduma baizik ez dela egunkaria. Baina liburuaren orrialdeetan barrena abiatuz gero, ohartzen gara heldutasun harrigarriarekin idatzitako lana dela, ez dela mugatzen gertaeren edota pertsonen behaketa hutsera, saiatzen baita egoeraren, inguruan duen jendearen eta, noski, bere buruaren analisia egiten. Mariasun Landak prestaturiko sarrera mamitsuan antzeko ideia aipatzen da eta bat nator erabat bere hitzekin: «Hasierako orrietako gertaeren aipamen ia soiletatik, azkenerako gogoeta sakonagoetara, bizitzako galderarik funtsezkoenetara iristen da geldiro-geldiro». Idazteak errealitatea ulertzeko balio dio Anneri, baina baita errealitatetik ihes egiteko ere. Ezkutuan zeramaten bizimodutik urruntzeko aukera ematen zion idazteak, gutxieneko distantzia hartzen zuen egunerokoarekiko. Neurri batean, beste irtenbiderik ez zuelako idazten zuen. Idatzi ala erotu. Eta hala ere, muturreko egoera horretan ez du galtzen alaitasuna, begirada zorrotza, ironiara hurbiltze nahi hori. Orrialde hauetan zehar ez dago literatura egiteko nahi berezirik, zuzen-zuzenean eguneroko bizitzatik edaten duten hitzak dira Annerenak. Horrexegatik du interesa liburuak gazteentzat zein helduentzat, guztiok ere atera diezaiokegu zukua. Bide batez, egunkaria euskaratzeak (itzultzeko erabili den bertsioa, gainera, kanonikotzat hartzen dena izan da) balio dezake eskoletan-eta jazarpenaren testigantza den liburu hau lan-material gisa erabiltzeko.
Betidanik gustuko izan dudan generoa da egunkariarena. Irakurritakoen artean gogoan gordetzeko modukoa da, adibidez, Alejandra Pizarniken “Diarios” liburua. Hala dio bertan: «Si trato de escribir de mí es para conjurarme». Etxekoen artean ere (edo «bizilagunen artean» esan beharko nuke?),Miguel Sanchez-Ostizen egunerokoak ezin utzi aipamenik gabe. Anne Frankek idazle izan nahi zuen nagusitzean. Hori zen bere ametsa eta helburua. Eskola ona da horretarako egunkaria, zeure buruarekin aurrez aurre jartzen zaituen hariketa den heinean, erregulartasunarekin idaztera behartzen zaituen neurrian. Utzi izan baliote, auskalo noraino iritsiko ote zen.
Aritz Galarraga
