Izendaezinaz 

Izenadeazinaz liburuarekin  bizi-galderen aurrean jartzen gaitu Tere Irastortzak. Betiko galderak izanik ere,  egunerokotasunaren joanean, ez-arrunt  bi la katzen diren galderak ditugu. Eta erantzun berrien, edo gaurkotutako erantzunen bila garamatza. 

Iraganeko jarrerek gaur egun duten indarraz eta balioaz hausnarketa egiten du eta benetakoa denak betiko balio duen inguruan gogoeta eginez, bide  horretan jartzen gaitu.

ERREFERENTZIAK ETA  HAUSNARKETAREN IKUSPEGIA

Ugariak dira irakurketaren ibilbidean erre ferentzia literarioak nahiz gaiei loturikoak, askotan Euskal Herrian idatzitakoak nahiz eta beste batzuk, gure gaur egungo euskal sistemak oraindik bereganatu ez dituen arren, esate baterako idazle juduenak.

Erreferentzietan hain aberatsa izateak, edukiak bermatu eta jakin minak asetzeko aukerak asko zabaltzen ditu,  eta alde ho rretatik balio erantsia da  erreferentziena.

Senetik idatzitako liburua da, eskarmentua lagun. Euskal emakumearen senetik abiatuta, ikuspegi sortzailea, erraie tara etorri eta isilduta egon den tradizioa ekartzen duenean, mitoak edo hitanoaren erabileraren inguruko hausnarketa dakarkigunean esate batera.

Baina, esango nuke ikuspegi berritzaileena hizkuntzaren ikuspegi ikertzai learena izan  dela Irastortzak ekarri duena hausnarketara, hizkuntza eta hitzak memoria gordailu gisa aztertu eta diotena entzun du. Begirada hizkuntzan jarrita, euskal literaturan jasota dauden tradizioak argitara ekarri ditu.

Izan ere, idatzizko tradizioan oso zeharka bakarrik  agertzen dira aipatu erreferentziak eta idatzizko horrek batzuetan beste tradizio bat estaltzen du, ahozkoan gordetzen dena.  Ahozko tradizioan jaso izan dena ekarri du idazleak ereduetara, eta hori ardatz, hizkuntzaren bidez, euskal kulturak bizi-galderei eman dien erantzunak era kutsi dizkigu.

HITANOA

Esaten denak garrantzia hartzen du  hartzailearen arabera.

Eta, nork du esateko eskumena? komunikazioa noiz ematen da? Zerk marka tzen du distantzia edo hurbiltasuna igorlea eta hartzailearen artean? Irastortzak komunikazio eredu hori azaleratu nahi izan du eta horren ingururuko hausnarketa eragin, berriz ere.

Eta zentzu horretan, hitanoaren erabilera klabea dela utzi du esanda, komunikatzeko modu horren atzean presentzia bat dagoelako.

Ez naiz ni, gu gara. Gainera,  GUtasun hori aldarrikatzea edo bermatzea ere izan da, berez,  liburuaren asmoetariko bat: besteekin gara, besteak gugan. Horregatik eta horretarako hausnarketaren norabidea:

ni naiz, hura da, gu gara, (G)izadia.

Gogoeta honek berak ikuspegi eta ondorio bakan bakana eransten dio saiakerari.

GAIAK ETA NAHIAK – USTEAK ETA SINISTEAK

Nortasuna, norbanakoa, beldurra, heriotz - beldurra, amodioa, gorrotoa... aztertzen ditu Irastortzak liburuan zehar, eta bere gogoeta eginez irakurlea rengan gogoeta propioak eragiteko asmoa bideratzen du. Idazleak bere erantzunak eskaini nahi dizkie bere  ondorengoei.

Gainera, inork sinesten ez duenetatik gure usteetarainoko bidea lantzen du, horrela, norbera bere erantzunetara iris dadin.

Sinismenak gizarteak onartuak dituenak dira; usteak norberak besteei eskaini nahi dizkienak hausnarketarako.

Ikara, beldurra eta izuaren arteko mailaketa, Ruthen liburuko maitasun egiazkoaren eredua. Unea eta hatsa hitzen memorian... horrelaxe, gairik gai hitzen memoria entzun egiten du eta memoria hitzetan bilatzen du.

FORMAREN BEREZITASUNA

Atalka idatzita dago liburua, atal laburre tan. Eta atal guztien arteko lotura, harre mana nabaria bada ere, banaka irakur daiteke atal-gai bakoitza.

Baina, ikuspegian berrikuntzak ekarri baditu, forma aldetik ere ba du zer nabarmendu liburuak eta, esango nuke, berrikuntza adierazgarriena irakurketa ez-lineala egiteko ahalegina dela .

Irakurketa espirala ahalbideratzen duen liburua da. Joan etorrikoa izan daiteke irakurketa, hala erabakiz gero. Azken atala  hasierara ekarri edo hasierakoa erdi aldean berriz har daiteke. Barrutik kanporako forma ikusten da, ohiko erantzunetatik galderetara itzulika.

Irakurtzeko aukera horrek malgutasun handia ematen dio irakurleari, eta berez kontzeptu sakonak direnak, erraztu bezala  egiten ditu.

Baina, denarekin ere, ez da irakurketa xamur bat; are gehiago, zaila ere izan daiteke  momentu batzuetan. Poliki irakurtzekoa  da. Bentaja da irakurleak aukeratzen duela nondik hasi edo zer utzi gerorako... Ez dugu alferrik esan forma espirala eman  nahi izan diola idazleak liburuari.

ONDORIO GISA

Betiko galderak erantzuteko modu berri bat topatu dut nik Izendaezinaz liburuan. Galderok hizkuntzaren ikuspegitik aztertzea guztiz berritzailea iruditu zait, betikotik erantzuteko era sortzaileen bila abiarazi dit ikuspegiak. Beste alde batetik,  emakumearen ikuspegia kontuan hartzeak gaiarekiko interesa areagotzen duela   uste dut, ni neu emakumea izanik, gaia  aztertzeko era hurbilagoa aurkitu dudalako, agian. Nire barru hausnarketan zabaldu dizkit itxita ziruditen aukerak eta  agian, lehen, “ez dakit” erantzungo nukeen  galderetarako topatu dut nire usteak  esateko modu berri bat.

Bukatzeko Tere Irastortzaren hitzak ekarri nahi ditut hausnarketa honetara, gera zaitezen, irakurle, une batez bada ere,  zarena zaintzen:

“Ez gara gure baitakoak, gure baitara besteak ekarri ezean, gure baitan besteei toki  bat egin ezean. Eta izateko euskaldunentzat bada gune bat eta bada une bat. Badira aldiak eta aldeak. (G)unea da zehatza, prezixoa, bildua, hemen-oraina eta, behar bada, hain zuzen ere, infernu/zeru anti tesia hankaz gora uzten duen sentieraren kokalekua.

Instantea, tokia, plazerra, zorionak duen zentralitatea ez dago iraganean, ez dago etorkizunean eta bada. Liparra dugu iparra.  Gunea, unea. Eta soin hartzen du gure baitan.”