Bizenta Mogel ( 1782-1854), edo Euskal Tradizio Literario Androzentrikoa pitzatu zenekoa
Mari Jose Olaziregi
EUSKAL HISTORIOGRAFIA BERRI BATEN BEHARRAZ
Lafitteren omenaldi honetarako Bizenta Antonia Mogelen ekarpen literarioaz hitz egitea bururatu zitzaidanean, betidanik errepikatu eta deitoratu dugun errealitatearen oinarrian dauden arrazoiak argitzea nuen helburu. Errealitate hori, noski, emakumezko idazleek euskal literaturaren historian izan duten urritasunarekin eta presentzia guztiz marjinalarekin zegoen lotuta. Jakina denez, euskal literatur tradizio hegemonikoa, hau da, euskal literatur instituzioak balekoa kontsideratu duena, gizonezkoek idatzitakoa izan da, eta Teoria Sistemikoen jarraitzaileek esango luketen moduan, sistemaren guneetatik kanpo, hau da, periferietan kokatu da emakumezkoen ekarpen literarioa...
Azken urteetan egin diren zenbait lanek birritan deitoratu duten egia hori onartu ondoren (ikus, besteak beste, Linda White (1996); Gabilondo, J. (1998); Olaziregi, M.J. (1999); Nuñez Betelu, M. (2001)), pixka bat haratago joan nahiko genuke eta euskal literaturaren historian emakumezkoak ez direla existitu baieztatu. Probokatzailea dirudien arren, baieztapen honekin ez dugu euskal emakumezko idazleen lanei buruzko ikerketa sinkroniko nahiz diakronikoen eskasia bakarrik salatzen, euren literatur lanek euskal literaturaren bilakacra orokorrari egindako ekarpen eskasa baizik. Eskasa diogu, ez derrigorrez curen lanen balio literarioa gutxiesten dugulako, euskal literatura historiagileek inflexio puntu gisara kontsideratu ez dituztelako baizik. Ikuspuntu literario hertsi batetik, interes handiagoa du, ezbairik gabe, Ipui onaken argitalpenak euskal literaturaren historian etengabe errepikatu eta aztertu diren hainbat katixima eta eliz liburuk baino. I. Sarasolak (1976:183) aspaldian argitara emandako datuak gogoratuz, 1545etik 1879ra argitara eman ziren 101 liburutatik lau bakarrik badira hertsiki literarioak, ez da inondik ere ulertzen, mugak muga eta arazoak arazo, Bizentaren lanaren inguruko azterketa urritasuna (azken urteotan X. Altzibarri esker nolabait konpondu dena); are gutxiago lan horrek gure literaturaren bilakaeran izan zuen lekuaren inguruko gogoetarik eza. Gure aburuz, bada garaia euskal literatura klasikoa deritzoguna, hau da, modernitate aurrekoa, berrirakurri eta irizpide literarioz berreskuratzekoa. Orain artean erabili izan diren irizpide filologikoez haratago, parametro kritiko gaurkotu eta onartuez begiratu beharko genieke iraganeko ekarpen literarioei...Irakurri osorik: PDF